Door: Judith de Bruijn
15 december 2013

van speelbal tot speler

De Spelmetafoor als workshoptool

Een van mijn favoriete werkvormen is de spelmetafoor. Kijk eens van een afstand naar je werk en beschouw het als een spel.Schrijf er dan het spelregelboekje bij. Het blijkt een geweldige werkvorm voor 4 tot 60 mensen die je als losse workshop of onderdeel van een werkconferentie kan inzetten.

“Ik kom er achter dat ik het spel van de verliezer aan het spelen ben. Slik. “
“Zonder spelleider kunnen wij niet goed samen spelen.”
“Als het moet zetten wij onze joker in: de minister wil het zo.”

vruchtbare tool

Bewustwording, verbetering, samenwerking, kennisdeling en evaluatie: voor al deze doelen kun je de spelmetafoor inzetten. Het is een vruchtbare tool om samen te leren van een proces dat achter je ligt en daarin verbeterslagen te maken.

Of om de onuitgesproken regels die je hanteert en de normen die je stiekem aan elkaar stelt nu eens uit te spreken. Of om samen te onderzoeken hoe het spel wordt gespeeld in de top en hoe je daar wel of niet aan meedoet.

de spelregels

Monopoly-boekjeWat komt er in het spelregelboekje te staan? Welke vragen moeten de deelnemers samen beantwoorden? Ze gaan in ieder geval over de spelers, de spelregels, het speldoel en het soort spel. Daar omheen kun je variëren en uitbreiden.

  • Wie zijn de spelers?
  • Welke kwaliteiten bezitten goede spelers?
  • Welke kwaliteiten bezitten slechte spelers?
  • Wat raad je een speler aan om topfit aan de start te verschijnen?
  • Wat zijn de spelregels?
    Beschrijf een aantal do’s en don’ts die je met vallen en opstaan in de praktijk ontdekt hebt.  Zijn er ook kanskaarten die het spel versnellen of vertragen? Wat staat er op die kaarten? Zijn er rode kaarten? Wanneer moet je terug naar start?
  • Wat is het ultieme doel van het spel dat jullie spelen?
    Wat staat er echt ‘op het spel’? Hoe bereik je de finish en wat wacht je daar? Is er een prijs?
  • Wat is het voor soort spel?
    Een teamsport? Een gokspel? Een bordspel? Een online spel? Een puzzel, een doolhof, een schaakpartij?
  •  Wat is de naam van dit spel?

samen praktisch aan het werk

Spelmetafoor-materialisatieEen belangrijke fase bij deze werkvorm is het moment waarop het praten en vragen beantwoorden voorbij is, en de deelnemers het spel moeten gaan vormgeven. Om dan ook samen praktisch aan het werk te gaan, te tekenen, kaartjes te maken met elkaar, dat brengt het plezier en de vaart er in. Sla deze stap nooit over, want het is een uitstekende manier om te convergeren.

De eerste fase loopt soms anders dan je wilt. Deelnemers schrijven niets op en lijken alleen maar te praten, of ze kunnen niet goed uit de voeten met het denken in de metafoor. Maar in de materialisatie komt het vaak allemaal weer goed.

Misschien omdat er hier niet primair gedacht wordt, maar omdat de handen aan het werk gezet worden. Die weten wel wat er moet gebeuren.

losweken van ganzenbord

Ik geef hier alle vrijheid in de manier waarop ze het spel willen vormgeven. Het kan helpen om de deelnemers even los te weken van de voor de hand liggende Ganzenbord-invulling van het spel door andere spelvormen te tekenen op een flipover.

nabespreking

De waarde van de spelmetafoor blijkt in de nabespreking. Dit is het moment waarop de leerervaringen duidelijk naar boven komen.

Dat kun je op verschillende manier vormgeven:

  • Je kunt de subgroepen elk laten vertellen over hun spel, en vervolgens plenair praten over overeenkomsten en verschillen.
  • Je kunt ook elke groep laten vertellen wat hun speldoel is, dat vergelijken en dan naar het volgende onderdeel gaan.
  • Als het een grote groep is, kun je ook twee subgroepen samen zetten en hen de bespreking zelf laten doen.

Spelmetafoor-nabespreking

“We hadden de spelregels vooraf heel scherp moeten afspreken, dat had een hoop ellende bespaard.”

De facilitator heeft hier als taak om het gesprek prettig en actief te laten verlopen en om goed door te vragen. Neem goed de tijd voor deze fase. Zonde om goed te zaaien, de planten te laten groeien en vervolgens niet te oogsten.

oogstfase

Toen ik een grote sessie begeleidde over samenwerking tussen het ministerie en het agentschap hebben deze twee groepen elkaars spel beschreven. In de oogstfase zette ik hen tegenover elkaar, als een Lagerhuis-opstelling en liet hen aan de hand van de spelmetafoor vertellen hoe ze over elkaar dachten. Er werd veel gelachen, de groepen gingen elkaar uiteraard verbeteren, maar uiteindelijk was er veel begrip over elkaars andere positie en werkwijze in de samenwerking. En daar ging het natuurlijk om.

Spelmetafoor-subgroep

Als facilitator is het belangrijk om in de manier van begeleiden congruent te zijn met de werkvorm. Duidelijk over de werkwijze en tegelijkertijd speels en een tikje fanatiek. Ik voel me daarbij een soort sportjuf. En in de nabespreking een talkshowhost. Maar niet van Rondom Tien. Luchtiger en vrolijk confronterend.

slotvraag

Wat nooit mag ontbreken is de slotvraag:

Wat heb je ervan geleerd door naar je werk of project te kijken
alsof het een spel is?

Je zult zien dat het afstand nemen van de dagelijkse praktijk de deelnemers goed doet. Het geeft inzicht en relativering. Ze weten nu wat er anders moet. Sommigen worden bloedfanatiek en willen direct het echte spel doorspelen. Ze komen veel meer boven het proces te staan en zien hoe ze het kunnen beïnvloeden.

Ze ontwikkelen zich van speelbal tot speler!

 

Iets voor uw team?
Bel me en we stemmen het af op uw doel, context en middelen.

Judith de Bruijn – 06-54.266.265

info@judithdebruijn.nl

Alle foto’s op deze pagina zijn gemaakt tijdens de workshop ‘zorg voor innoveren’ in opdracht voor ZonMw. De foto’s zijn gemaakt door Mirjam Tonnaer voor Visuele Notulen. Zij maakten ook dit mooie beeldverslag. LINK NAAR BEELDVERSLAG.